استانداردهای EU و FDA برای مواد اولیه غذایی

استانداردهای EU و FDA برای مواد اولیه غذایی؛ از ریسک رد محموله تا دسترسی پایدار به بازار

برای تولیدکنندگان و فرآوری‌کنندگان ایرانی در حوزه خشکبار، ادویه، گیاهان دارویی، کنسانتره و پودرهای غذایی، درک استانداردهای اتحادیه اروپا (EU) و سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) دیگر یک «مزیت رقابتی» نیست؛ شرط بقا در زنجیره تأمین جهانی است. خریداران حرفه‌ای در اروپا و آمریکا، قبل از هر مذاکره قیمتی، به‌دنبال اطمینان از انطباق محصول با این استانداردها هستند.

در سال‌های اخیر، نمونه‌های متعددی از رد شدن محموله‌های پسته، کشمش، گیاهان دارویی و ادویه ایرانی در گمرک‌های اروپایی و آمریکایی به‌دلیل آفلاتوکسین بالا، باقیمانده سموم (Pesticide Residues)، فلزات سنگین، آلودگی میکروبی (به‌ویژه Salmonella و E. coli) و خطا در برچسب‌گذاری گزارش شده است. هر محموله برگشتی، فقط یک ضرر مالی نیست؛ بلکه به‌سرعت در سیستم‌های هشدار اتحادیه اروپا (RASFF) ثبت و ریسک اعتبار تأمین‌کننده ایرانی را بالا می‌برد.

از زاویه زنجیره تأمین، استانداردهای EU و FDA مستقیماً روی سه محور اثر می‌گذارند: طراحی سیستم کنترل کیفیت، شفافیت ردیابی (Traceability) از مزرعه تا کارخانه، و امکان دسترسی پایدار به بازار (Market Access). اگر این سه محور در سطح جهانی طراحی نشوند، حتی بهترین محصول از نظر حسی و organoleptic شانس ماندن در قفسه فروشگاه‌های اروپایی و آمریکایی را از دست می‌دهد.

این مقاله، با رویکرد تحلیلی و راهنما‌محور، تلاش می‌کند مسیر عملی واحدهای ایرانی را برای انطباق با مقررات EU/EFSA و FDA ترسیم کند؛ از اصلاح مزرعه و مدیریت آفلاتوکسین در پسته‌کاری‌ها تا طراحی فرآیند پاک‌سازی ادویه و انتخاب آزمایشگاه‌های معتبر برای تأیید MRLs. هدف، ارائه یک نقشه راه چندساله است، نه نسخه کوتاه‌مدت.

چارچوب کلی مقررات EU و FDA برای مواد اولیه غذایی چگونه تعریف می‌شود؟

پیش از ورود به جزئیات فنی، لازم است ساختار نظارتی اتحادیه اروپا و آمریکا را بشناسیم. در اتحادیه اروپا، ارزیابی خطر غذایی با محوریت EFSA (European Food Safety Authority) انجام می‌شود و مقررات الزام‌آور توسط نهادهای قانون‌گذار EU تصویب و به کشورهای عضو ابلاغ می‌شود. برای مواد اولیه غذایی، سه خانواده مقررات اهمیت ویژه دارند: حدود مجاز باقیمانده سموم (MRLs)، حداکثر مجاز آلاینده‌ها (Contaminants)، و الزامات عمومی ایمنی و ردیابی.

در آمریکا، FDA بر اساس قانون FSMA (Food Safety Modernization Act) تمرکز خود را از «واکنش به بحران» به «پیشگیری از خطر» منتقل کرده است. این یعنی هر صادرکننده مواد اولیه به آمریکا باید نشان دهد که سیستم پیشگیرانه ایمنی غذایی (از جنس HACCP/Preventive Controls) را در عمل پیاده‌سازی کرده و نه‌فقط روی کاغذ.

نقش EFSA و مقررات اتحادیه اروپا در کنترل مواد اولیه غذایی

EFSA با ارزیابی علمی خطرات شیمیایی (مثل آفلاتوکسین، فلزات سنگین، سموم، مهاجرت مواد از بسته‌بندی) و خطرات میکروبی، پایه علمی مقررات اروپا را تعریف می‌کند. برای تولیدکننده ایرانی، چند حوزه کلیدی است:

• MRLs برای سموم کشاورزی: هر محصول (مثلاً پسته، کشمش، زیره، گیاهان دارویی) فهرست اختصاصی MRL دارد که در مقررات (EC) No 396/2005 تعریف شده است.
• حداکثر مجاز آلاینده‌ها: مثل حداکثر آفلاتوکسین در خشکبار و غلات (Regulation (EC) No 1881/2006 و اصلاحات آن).
• ایمنی کلی غذا و ردیابی: طبق General Food Law (Regulation (EC) No 178/2002) هر اپراتور غذایی باید امکان ردیابی یک‌گام قبل و یک‌گام بعد را فراهم کند.

برای مثال، در صادرات پسته ایرانی، خریدار اروپایی علاوه‌بر گواهی آنالیز آفلاتوکسین، انتظار دارد اطلاعات مزرعه، نوع مدیریت انبارش و فرآیند سورتینگ نیز در سیستم ردیابی ثبت شده باشد تا در صورت هشدار، منبع آلودگی سریعاً مشخص شود.

جایگاه FDA و کنترل واردات مواد اولیه به آمریکا

FDA عمدتاً از دو مسیر مواد اولیه غذایی وارداتی را کنترل می‌کند: ثبت واحد تولیدی خارجی و بررسی انطباق سیستم ایمنی غذایی با الزامات FSMA، و کنترل مستندات و نتایج آزمایشگاهی هنگام ورود محموله به بنادر آمریکا. برای صادرکنندگان ایرانی خشکبار، کنسانتره و پودرها، چند نکته کلیدی است:

• ثبت واحد در FDA و داشتن شماره ثبت به‌عنوان پیش‌شرط ورود به بازار.
• پیاده‌سازی سیستم HACCP یا Preventive Controls متناسب با نوع محصول (مثلاً برای پودرهای گیاهی و ادویه، تمرکز بر کنترل میکروبی و فلزات سنگین).
• تهیه و نگهداری مستندات کامل تولید، نتایج آزمایشگاهی و سوابق ردیابی که در صورت بازرسی، قابل ارائه باشند.

در عمل، بسیاری از خریداران آمریکایی، پیش از خرید، تأییدیه طرف ثالث (Third-Party Certification) مبتنی بر GFSI مانند BRCGS یا FSSC 22000 را از تأمین‌کننده ایرانی مطالبه می‌کنند تا ریسک خود را کاهش دهند.

الزامات اصلی برای تولیدکننده ایرانی: از HACCP تا ردیابی مزرعه تا کارخانه

برای ورود پایدار به بازارهای EU/US، داشتن یک گواهی ایزوی ظاهری کافی نیست. سیستم ایمنی غذایی باید بر اساس رویکرد Risk-Based طراحی شود و بتواند ریسک‌های واقعی زنجیره تأمین ایران را پوشش دهد؛ از آفلاتوکسین در خشکبار تا باقیمانده سموم در گیاهان دارویی و آلودگی میکروبی در ادویه. در این مسیر، سه ستون اصلی اهمیت دارند: سیستم‌های مدیریت ایمنی غذایی (HACCP، ISO 22000، استانداردهای مورد تأیید GFSI)، برنامه‌های پایش آلاینده‌ها، و سیستم ردیابی.

سیستم‌های ایمنی غذایی: HACCP، ISO 22000 و GFSI

HACCP هسته تحلیل خطر و کنترل نقاط بحرانی را فراهم می‌کند، اما برای واحدی که قصد صادرات باثبات به اروپا و آمریکا دارد، توصیه می‌شود این سیستم در قالب یک استاندارد مدیریتی کامل مثل ISO 22000 یا FSSC 22000 و ترجیحاً در قالب یک طرح مورد تأیید GFSI استقرار یابد. این کار چند مزیت کلیدی دارد:

• افزایش اعتماد خریداران و کوتاه شدن زمان ارزیابی تأمین‌کننده.
• یکپارچه شدن PRPs (برنامه‌های پیش‌نیازی) مثل بهداشت فردی، نظافت تجهیزات، کنترل آفات و مدیریت آلرژن.
• قابلیت اثبات انطباق در بازرسی‌های رسمی EU و FDA.

برای مثال، یک کارخانه فرآوری ادویه در کرمان یا خراسان، با استقرار FSSC 22000 می‌تواند به خریدار آلمانی نشان دهد که فرآیند پاک‌سازی، آسیاب، سرند و بسته‌بندی ادویه بر اساس تحلیل خطر میکروبی و شیمیایی طراحی شده و نقاط کنترلی (مثل حرارت‌دهی یا بخاردهی) به‌صورت مستند پایش می‌شوند.

پایش آفلاتوکسین، مدیریت سموم، فلزات سنگین و آلودگی میکروبی

در زنجیره محصولات کشاورزی و غذایی ایران، چهار گروه آلاینده بیشترین نقش را در رد محموله‌ها به‌ویژه در EU دارند:

• آفلاتوکسین: به‌ویژه در پسته، فندق، بادام، انجیر خشک و ادویه‌جاتی مثل فلفل قرمز و پاپریکا.
• باقیمانده سموم (MRLs): در کشمش، زعفران، گیاهان دارویی و سبزی‌های خشک.
• فلزات سنگین: مانند سرب و کادمیوم، در برخی ادویه‌ها و گیاهان دارویی.
• آلودگی میکروبی: Salmonella و E. coli در ادویه، گیاهان خشک و پودرها.

مدیریت این ریسک‌ها نیازمند برنامه پایش منظم است؛ نه تست مقطعی قبل از صادرات. مثال عملی:

• برای پسته صادراتی، تعریف برنامه نمونه‌برداری دوره‌ای از باغ، انبار و خطوط سورتینگ، ثبت نتایج، و جداسازی Batchهای پرریسک قبل از ورود به خط صادرات.
• برای گیاهان دارویی، تنظیم پروتکل انتخاب تأمین‌کنندگان مزرعه با محدودیت مشخص در مصرف سموم، و الزام به ارائه سوابق مصرف نهاده‌ها.

نتایج این پایش‌ها، علاوه‌بر کاهش ریسک رد محموله، شواهد مهمی برای اثبات انطباق در ممیزی‌های خریدار و نهادهای نظارتی است.

استانداردهای فرآوری و بسته‌بندی مواد اولیه: از بهداشت خطوط تا لیبلینگ B2B

حتی اگر ماده اولیه در سطح مزرعه سالم باشد، فرآوری و بسته‌بندی غیراستاندارد می‌تواند محصول را غیرقابل‌قبول برای EU/FDA کند. در بسیاری از پرونده‌های رد محموله ادویه و گیاهان خشک ایرانی، مشکل اصلی نه در مزرعه، بلکه در آلودگی ثانویه حین خشک‌کردن، آسیاب، بسته‌بندی و انبارداری بوده است.

بهداشت خطوط تولید، مواد در تماس با غذا و شرایط انبارداری

مطابق الزامات EU و FDA، تمام سطوح و تجهیزاتی که با غذا در تماس‌اند باید از مواد Food Grade ساخته شده، قابلیت شست‌وشو و ضدعفونی داشته و طراحی آن‌ها مانع از تجمع ذرات و رشد میکروبی باشد. چند محور کلیدی در واحدهای ایرانی:

• جایگزینی سطوح زنگ‌زده یا متخلخل (مثل آهن معمولی یا سیمان خام) با استیل ضدزنگ مناسب تماس با غذا.
• طراحی مسیر جریان محصول از «خام» تا «پاک‌سازی‌شده» به‌صورت یک‌طرفه، برای جلوگیری از آلودگی متقاطع.
• کنترل دما و رطوبت انبار برای خشکبار، ادویه و پودرها؛ به‌ویژه در اقلیم‌های مرطوب شمال و جنوب ایران.

برای مثال، در یک واحد بسته‌بندی کشمش، استفاده از گونی‌های کنفی قدیمی یا پالت‌های چوبی آلوده می‌تواند منجر به افزایش بار میکروبی یا آلودگی فیزیکی (تراشه چوب، الیاف) شده و محموله در مقصد رد شود؛ حتی اگر کیفیت اولیه کشمش مطلوب بوده باشد.

الزامات لیبلینگ اولیه برای B2B و اطلاعات اجباری

هرچند در صادرات B2B، برچسب نهایی مصرف‌کننده معمولاً در کشور مقصد و توسط برند واردکننده طراحی می‌شود، اما برای بسته‌های فله‌ای (مثلاً کیسه ۲۵ کیلویی ادویه یا کارتن ۱۰ کیلویی پسته) نیز الزامات لیبلینگ اولیه وجود دارد. این الزامات در EU و FDA بر مواردی مانند موارد زیر تأکید دارد:

• نام محصول و شکل فیزیکی (Whole, Ground, Powder, Concentrate و غیره).
• شماره Batch/Lot برای ردیابی.
• وزن خالص، کشور مبدأ، تاریخ تولید و تاریخ انقضا یا Best Before.
• شرایط نگهداری توصیه‌شده و در صورت لزوم، هشدارهای آلرژن (مثلاً «حاوی مغزها»).

خطای لیبلینگ، حتی در سطح B2B، از نگاه EU و FDA «نقص اطلاعات» و در برخی موارد «نقض ایمنی مصرف‌کننده» تلقی می‌شود و می‌تواند به توقیف کالا منجر شود. اینجاست که هماهنگی بین واحد کنترل کیفیت، واحد بازرگانی و تیم صادرات در کارخانه اهمیت پیدا می‌کند.

مسیر گام‌به‌گام برای نزدیک‌شدن واحد تولیدی ایرانی به الزامات EU/FDA

ورود جدی به بازارهای اروپا و آمریکا پروژه‌ای یک‌ساله نیست. برای یک واحد فرآوری پسته، کشمش، ادویه یا گیاهان دارویی، معمولاً یک برنامه ۲ تا ۳ ساله واقع‌بینانه برای انطباق با استانداردهای EU و FDA لازم است. در ادامه، یک مسیر گام‌به‌گام پیشنهادی ارائه می‌شود که می‌تواند با کمک مشاوران تخصصی و شرکای صادراتی مانند «اوان تجارت» متناسب‌سازی شود.

از مزرعه و باغ تا طراحی خط تولید: کنترل ریسک از منبع

نقطه شروع، اصلاح و استانداردسازی بخش «تأمین» است. بدون ماده خام کنترل‌شده، بهترین خطوط فرآوری نیز نمی‌توانند ریسک را به سطح قابل‌قبول EU/FDA برسانند. گام‌های کلیدی:

1. تعریف پروتکل خرید ماده خام: شامل معیارهای پذیرش، سوابق کاربرد سموم، روش برداشت و خشک‌کردن، و شرایط حمل تا کارخانه.
2. تقسیم تأمین‌کنندگان به سطوح ریسک: بر اساس نتایج آزمایشگاهی، سوابق انطباق و میزان کنترل‌پذیری آن‌ها.
3. طراحی خط تولید: با تفکیک واضح ناحیه خام و ناحیه تمیز، پیش‌بینی نقاط کنترل بحرانی (CCP) برای حرارت‌دهی، سورتینگ، Metal Detection و الک‌زنی.

برای مثال، در زنجیره تأمین زعفران یا زیره، ایجاد شبکه تأمین‌کنندگان منتخب با آموزش مستمر درباره سموم مجاز و زمان قطع مصرف (Pre-Harvest Interval) می‌تواند به‌طور مستقیم احتمال عبور از MRLs را کاهش دهد.

سیستم مستندسازی، نمونه‌برداری و کار با آزمایشگاه‌های معتبر

از نگاه EFSA و FDA، «اگر مستند نشده باشد، گویی انجام نشده است». بنابراین، استقرار سیستم مستندسازی و نمونه‌برداری علمی، بخش جدایی‌ناپذیر پروژه ورود به EU/US است:

• تدوین پروتکل نمونه‌برداری آماری برای هر محصول (مثلاً پسته، کشمش، فلفل قرمز، گیاهان دارویی) که نماینده واقعی Batch باشد.
• همکاری با آزمایشگاه‌هایی که روش‌های استاندارد (مثلاً ISO/EN برای میکروبی و LC-MS/MS برای سموم) را اجرا می‌کنند و در صورت امکان، دارای تأییدیه بین‌المللی باشند.
• نگهداری سوابق آزمایش‌ها، Certificates of Analysis (COA) و ارتباط آن‌ها با شماره Batch در سیستم ردیابی.

در عمل، بسیاری از خریداران اروپایی پیش از عقد قرارداد بلندمدت، چند محموله را به‌صورت Pilot خریداری و نتایج آزمایشگاهی را با مستندات شما تطبیق می‌دهند. هرچه سیستم شما شفاف‌تر و منسجم‌تر باشد، احتمال تبدیل این خریدهای آزمایشی به قرارداد پایدار بیشتر است.

پارامترهای کلیدی کنترل کیفیت در استانداردهای EU/FDA برای مواد اولیه ایرانی

شناخت دقیق پارامترهای کنترلی و مرجع مقرراتی آن‌ها، به تولیدکننده کمک می‌کند تمرکز آزمایش‌ها و سرمایه‌گذاری خود را هدفمند کند. در بسیاری از واحدها، بودجه آزمایشگاهی محدود است؛ بنابراین باید اولویت با پارامترهایی باشد که بیشترین احتمال ایجاد مشکل در واردات دارند. جدول زیر، بخشی از این پارامترها را برای محصولات شاخص ایرانی نشان می‌دهد.

چک‌لیست عملی برای آماده‌سازی واحد تولیدی جهت بازار EU/US

برای کاهش فاصله بین وضعیت فعلی و الزامات EU/FDA، داشتن یک چک‌لیست اجرایی برای تیم کیفیت، تولید و بازرگانی ضروری است. این چک‌لیست می‌تواند مبنای برنامه‌ریزی سالانه سرمایه‌گذاری و آموزش قرار گیرد.

چک‌لیست مزرعه، تأمین و کنترل آلودگی

• تعریف و مستندسازی معیار انتخاب کشاورزان و تأمین‌کنندگان (سموم مجاز، روش برداشت، خشک‌کردن و انبارداری).
• امضای توافق‌نامه کیفی با تأمین‌کنندگان درباره محدودیت MRLs و ممنوعیت سموم خاص مطابق مقررات EU.
• برنامه آموزش سالانه برای کشاورزان منتخب درباره مدیریت آفلاتوکسین (خشک‌کردن سریع، انبار خشک و خنک).
• ایجاد سیستم نمونه‌برداری منظم از محموله‌های ورودی و تفکیک Batchهای پرریسک.
• ثبت کامل سوابق مزرعه (Farm Records) برای محصولات حساس مانند پسته، کشمش، زعفران و گیاهان دارویی.

چک‌لیست تولید، مستندسازی، آزمایشگاه و اسناد صادراتی

• استقرار یا به‌روزرسانی سیستم HACCP و حرکت به‌سمت ISO 22000 یا FSSC 22000 متناسب با محصول.
• تهیه نقشه جریان فرآیند (Process Flow Diagram) و شناسایی نقاط کنترل بحرانی (CCP) مانند حرارت‌دهی، Metal Detector و غربال‌گری.
• انتخاب آزمایشگاه معتبر برای آزمون‌های آفلاتوکسین، MRLs، فلزات سنگین و شاخص‌های میکروبی با روش‌های استاندارد.
• ایجاد سیستم بایگانی دیجیتال برای نتایج آزمایش‌ها، COAها و اسناد Traceability حداقل برای چند سال.
• بررسی و اصلاح برچسب‌های B2B مطابق الزامات اطلاعات اجباری روی بسته (نام محصول، Batch، کشور مبدأ، تاریخ‌ها و شرایط نگهداری).
• هماهنگی با واحد بازرگانی برای مدیریت صحیح HS Code، تطبیق آن با محتوای واقعی کالا و آماده‌سازی اسنادی مانند گواهی مبدأ، گواهی بهداشت و گواهی آنالیز.
• بازبینی دوره‌ای قراردادهای فروش با خریداران اروپایی و آمریکایی برای اطمینان از هم‌راستایی Spec فنی با توان واقعی تولید.

استانداردها به‌عنوان ابزار Market Access، نه هزینه اضافی

در بازار داخلی ایران، هنوز در بسیاری از موارد قیمت و طعم، معیار اصلی خرید هستند؛ حتی اگر ردیابی، MRLs و آفلاتوکسین در سطح حداقلی کنترل شوند. اما در بازارهای EU/US، نقطه ورود، «انطباق با استانداردها» است و مزیت رقابتی روی کیفیت حسی، ثبات تأمین و ارزش برند ساخته می‌شود. این تفاوت نگاه، اگر به‌درستی در استراتژی واحدهای تولیدی بازتاب پیدا نکند، منجر به تجربه‌های پرهزینه‌ای از جنس یک یا دو محموله صادراتی و سپس توقف همکاری می‌شود.

سرمایه‌گذاری روی HACCP، ISO 22000، به‌روزرسانی خطوط، همکاری با آزمایشگاه‌های معتبر و مستندسازی حرفه‌ای، در ظاهر هزینه‌بر است؛ اما در عمل، «حق عضویت» برای ورود به باشگاه تأمین‌کنندگان جهانی به‌شمار می‌آید. هزینه یک محموله برگشتی پسته یا ادویه، به‌راحتی می‌تواند معادل سرمایه‌گذاری چندساله روی سیستم کیفیت باشد.

نکته کلیدی برای تولیدکننده و فرآوری‌کننده ایرانی، نگاه برنامه‌ریزی چندساله است. به‌جای تلاش برای «گرفتن یک سفارش اروپایی در کوتاه‌مدت»، باید نقشه راه ۲ تا ۳ ساله تعریف شود که شامل:

• استانداردسازی تأمین و آموزش کشاورزان.
• بازطراحی خطوط بحرانی و ضمانت بهداشت و ایمنی آن‌ها.
• استقرار سیستم‌های مدیریت ایمنی غذایی مورد پذیرش خریداران حرفه‌ای.
• توسعه سیستم Traceability و مستندسازی دیجیتال.

چنین نگاهی، علاوه‌بر کاهش ریسک رد محموله، ارزش برند محصول ایرانی را در ذهن خریداران حرفه‌ای در اروپا و آمریکا تثبیت می‌کند و جایگاه ایران را در بازارها و صادرات بین‌المللی مواد اولیه غذایی ارتقا می‌دهد.

اوان تجارت؛ شریک شما در استانداردسازی و اتصال به بازارهای EU/US

«اوان تجارت» به‌عنوان یک پلتفرم تخصصی B2B در حوزه صادرات مواد اولیه و خوراکی‌های فرآوری‌شده ایرانی، نقش خود را فقط در یافتن خریدار نمی‌بیند؛ بلکه تمرکز اصلی بر طراحی زنجیره تأمین قابل‌اعتماد و استاندارد برای خریداران حرفه‌ای جهانی است.

شبکه تأمین‌کنندگان منتخب اوان تجارت، بر اساس معیارهای فنی شامل توان کنترل کیفیت، ظرفیت مستندسازی، انطباق با الزامات EU/FDA و آمادگی برای پروژه‌های Private Label و OEM انتخاب می‌شوند. تیم اوان، در کنار واحدهای ایرانی، روی موضوعاتی مانند طراحی پروتکل نمونه‌برداری، انتخاب آزمایشگاه، بهبود بسته‌بندی صادراتی و آماده‌سازی اسناد تمرکز می‌کند.

اگر شما به‌عنوان تولیدکننده یا فرآوری‌کننده خشکبار، ادویه، گیاهان دارویی، کنسانتره یا پودرهای غذایی به‌دنبال ورود پایدار به بازارهای اروپا و آمریکا هستید، همکاری ساختارمند با اوان تجارت می‌تواند مسیر استانداردسازی، کاهش ریسک و توسعه فروش B2B را کوتاه‌تر و مطمئن‌تر کند.

برای آشنایی بیشتر با چارچوب همکاری، می‌توانید بخش «راهنمای تأمین‌کنندگان» در وب‌سایت اوان تجارت را دنبال کرده و گام‌به‌گام الزامات مورد انتظار برای ورود به این شبکه تأمین را بررسی کنید.

پرسش‌های متداول درباره استانداردهای EU و FDA برای مواد اولیه غذایی ایرانی

تفاوت اصلی الزامات EU و FDA برای مواد اولیه غذایی چیست؟

در سطح کلی، هر دو بر ایمنی غذایی، کنترل آلاینده‌ها، ردیابی و مستندسازی تأکید دارند. اتحادیه اروپا بیشتر بر پایه ارزیابی‌های علمی EFSA و مقررات دقیق محصول‌محور (مثلاً برای آفلاتوکسین و MRLs) عمل می‌کند و سیستم هشدار RASFF را فعال دارد. در آمریکا، محور اصلی FSMA و رویکرد Preventive Controls است و نقش بازرسی واحد خارجی و Third-Party Certification پررنگ‌تر است. برای صادرکننده ایرانی، نتیجه عملی این است که باید همزمان به حدود مجاز EU و الزامات سیستمی FDA توجه کند.

آیا داشتن ISO 22000 به‌تنهایی برای صادرات به اروپا و آمریکا کافی است؟

ISO 22000 یک پایه مهم برای مدیریت ایمنی غذایی است، اما به‌تنهایی تضمین‌کننده پذیرش در بازارهای EU/US نیست. بسیاری از خریداران حرفه‌ای، استانداردهای مورد تأیید GFSI مانند FSSC 22000 یا BRCGS را ترجیح می‌دهند، چون چارچوب ممیزی سخت‌گیرانه‌تری دارند. علاوه‌بر آن، انطباق با حدود مجاز آلاینده‌ها (آفلاتوکسین، MRLs، فلزات سنگین) و الزامات میکروبی باید جداگانه اثبات شود. بنابراین ISO 22000 را باید نقطه شروع، نه نقطه پایان دانست.

چه آزمایش‌هایی برای خشکبار و ادویه صادراتی به EU/US ضروری‌تر است؟

برای خشکبار (پسته، فندق، بادام، کشمش) معمولاً آفلاتوکسین، رطوبت، فلزات سنگین و در مواردی MRLs کلیدی هستند. برای ادویه و گیاهان دارویی، علاوه‌بر آفلاتوکسین، آزمون‌های میکروبی (به‌ویژه Salmonella)، فلزات سنگین و تست‌های مربوط به اصالت و تقلب (Adulteration) اهمیت دارند. انتخاب دقیق آزمون‌ها باید بر اساس محصول، بازار مقصد و سوابق ریسک انجام شود، اما حذف آفلاتوکسین و میکروبی از برنامه پایش عملاً غیرممکن است.

چگونه می‌توان ریسک رد محموله به‌دلیل آفلاتوکسین را کاهش داد؟

مدیریت آفلاتوکسین از مزرعه شروع می‌شود: انتخاب ارقام مقاوم‌تر، برداشت به‌موقع، خشک‌کردن سریع، جلوگیری از رطوبت بالا در انبار و کنترل آفات. در کارخانه نیز سورتینگ دقیق (Optical Sorting)، جداسازی دانه‌های آسیب‌دیده، کنترل رطوبت و نمونه‌برداری آماری علمی ضروری است. همکاری با آزمایشگاه مطمئن و تعریف حدود هشدار داخلی سخت‌گیرانه‌تر از حدود رسمی EU/FDA می‌تواند حاشیه اطمینان بیشتری ایجاد کند.

برای شروع ورود به بازار EU/US چه افقی زمانی واقع‌بینانه است؟

اگر واحد تولیدی در حال حاضر فقط برای بازار داخلی کار می‌کند، معمولاً رسیدن به سطح قابل‌قبول برای خریداران اروپایی و آمریکایی به ۱۲ تا ۳۶ ماه زمان نیاز دارد؛ بسته به وضعیت موجود خطوط، سیستم کیفیت و شبکه تأمین. این دوره شامل ارزیابی فاصله (Gap Analysis)، اصلاح زیرساخت‌ها، استقرار استانداردهای مدیریتی، ایجاد سیستم پایش آلاینده‌ها و اجرای چند محموله آزمایشی است. برنامه‌ریزی مرحله‌بندی‌شده، شانس موفقیت را به‌مراتب بیشتر از رویکرد «سفارش‌محور و مقطعی» می‌کند.